Nadmierne pocenie się głowy i twarzy – przyczyny, leczenie

Pocenie się to naturalny proces fizjologiczny, dzięki któremu nasz organizm reguluje temperaturę ciała (termoregulacja), chroni przed przegrzaniem i usuwa część produktów przemiany materii. Gdy jesteśmy w ciepłym otoczeniu, wykonujemy wysiłek fizyczny lub doświadczamy silnych emocji, gruczoły potowe, których mamy na ciele miliony, aktywnie wydzielają pot, aby ochłodzić skórę. 

Jednak, gdy gruczoły potowe pracują zbyt intensywnie, a pot pojawia się nawet w chłodnych pomieszczeniach, bez wysiłku fizycznego czy stresu, wówczas mówimy o nadmiernym poceniu się, czyli hiperhydrozie. Jest to bardzo niekomfortowy stan, którego staramy się raczej unikać, wyraźnie obniżający komfort życia i wymagający diagnostyki.

Czasem hiperhydroza dotyczy jednego wybranego obszaru ciała np. głowy i twarzy (czoło, policzki), wtedy mówimy o tak zwanej hiperhydrozie ogniskowej, w tym przypadku twarzowo-czaszkowej (ang. Craniofacial Hyperhidrosis). 

Osoby dotknięte tą przypadłością często doświadczają wyraźnego spływania potu z czoła i skroni, nawet przy minimalnym wysiłku, umiarkowanej temperaturze otoczenia lub w sytuacjach stresowych. Choć jest to mniej powszechna forma niż np. potliwość dłoni czy pach (szacuje się, że dotyczy około 9–10% wszystkich przypadków hiperhydrozy), jej umiejscowienie czyni ją szczególnie uciążliwą.

Pocenie się głowy i twarzy – przyczyny

Nadmierna potliwość w obrębie czoła, twarzy i skóry owłosionej głowy może mieć dwie główne postaci:

• Pierwotną (idiopatyczną), która wynika z nadaktywności układu współczulnego sterującego gruczołami potowymi, bez tła innej choroby. 

Dokładny mechanizm tego typu nie jest w pełni poznany, uznaje się, że hiperhydroza pierwotna może mieć podłoże genetyczne. W hiperhydrozie pierwotnej nerwy są „nadreaktywne”, co prowadzi do wydzielania potu w nadmiarze, często w odpowiedzi na bodźce emocjonalne (stres, lęk) lub termiczne (ciepło). Pacjenci często zgłaszają, że problem pojawia się już w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania. Jest to stan przewlekły. 

• Wtórną (objawową), która zazwyczaj jest symptomem innej choroby lub działaniem niepożądanym leku. Wtedy leczenie powinno przede wszystkim dotyczyć przyczyny. Najczęstsze grupy przyczyn wtórnych zestawiono w tabeli poniżej (tabela 1).
• Nadmierna potliwość głowy i twarzy po menopauzie, jest szczególnym podtypem występującym u części kobiet w okresie okołomenopauzalnym, znajduje się na pograniczu obu kategorii, ale klinicznie klasyfikuje się ją jako postać pierwotną Uważa się, że nagły spadek estrogenów może chwilowo modulować funkcję ośrodków termoregulacji w podwzgórzu i w ten sposób „ujawniać” predyspozycję do hiperhydrozy. 

Uwaga: warto wspomnieć również o poceniu smakowym (zespole Freya), które stanowi szczególną postać nadpotliwości, jest to jednostronne pocenie i zaczerwienienie skóry w okolicy przyusznej skroni podczas jedzenia (zwłaszcza pikantnego), najczęściej po operacji ślinianki przyusznej lub urazie nerwu uszno-skroniowego. 

Tabela 1. Kategorie chorób z objawem nadmiernego pocenia twarzowo-czaszkowego i ogólnego.

Nadmierne pocenie głowy i twarzy – co robić?

Zlana potem i czerwona twarz bywa wyjątkowo krępująca. Czoło, policzki czy okolica nad górną wargą to obszary szczególnie widoczne, co potęguje dyskomfort, a gdy pot spływa po twarzy czy skroniach w czasie rozmowy, spotkania czy nawet lekkiego stresu, wiele osób czuje bezradność i zawstydzenie. Dobra wiadomość jest taka, że współczesna medycyna i kosmetologia oferują skuteczne i bezpieczne sposoby leczenia i minimalizowania tego dyskomfortu.

Pielęgnacja miejscowa (antyperspiranty i preparaty w żelu)

• Antyperspiranty z chlorkiem glinu (6–15%); tworzą w przewodach potowych „czop” z soli glinu, ograniczając wydzielanie potu. Nie zaleca się stosowania preparatu na całą twarz, ale przy skroniach, linii włosów czy szyi.
• Chusteczki, żele z glikopirolanem (glycopyrrolate 0,5–2%) np. Medispirant, blokują miejscowo receptory acetylocholiny w gruczołach potowych (działanie przeciwcholinergiczne). Zapewniają natychmiastowe odświeżenie skóry, eliminują problem pocenia się, działają przeciwbakteryjnie. Są delikatne i bezpieczne dla skóry, można używać na twarz, dekolt, kark czy dłonie.
• Żele pod prysznic z glinem i cynkiem; żele takie zawierają nie tylko związki glinu, ale również jony cynku, oczyszczają i pielęgnuje skórę, a zmniejszają aktywność gruczołów potowych na całym ciele oraz dzięki cynkowi działają przeciwbakteryjnie.

📌 Sprawdź: Potliwość dłoni – przyczyny i leczenie nadpotliwości dłoni

Leczenie farmakologiczne

Leczenie farmakologiczne (leki doustne) – leki działają na poziomie układu nerwowego autonomicznego, blokując przekaźnik (głównie acetylocholinę), który pobudza gruczoły potowe. Leki te są przepisywane na receptę i wymagają kontroli lekarskiej. Skuteczność terapii szacuje się na około 70 do 85% poprawy u pacjentów.

Leczenie toksyną botulinową

Leczenie toksyną botulinową (w formie zastrzyków) – toksyna botulinowa typu A (powszechnie używana w kosmetologii i medycynie estetycznej) blokuje przewodnictwo nerwowe w miejscu, gdzie włókna współczulne pobudzają gruczoły potowe. W efekcie pocenie w tym obszarze ustaje na kilka miesięcy. To metoda o najlepiej udokumentowanej skuteczności w leczeniu nadpotliwości twarzy. Lekarz wykonuje serię mikroiniekcji (bardzo cienką igłą) najczęściej w okolicy czoła, skroni, owłosionej skóry głowy, nad wargą lub przy linii włosów. Pocenie zmniejsza się o 80–95% już po kilku dniach, a efekt utrzymuje się 3–6 miesięcy.

Leczenie chirurgiczne

Leczenie chirurgiczne – to rozwiązanie ostateczne, zarezerwowane dla przypadków bardzo nasilonych, opornych na inne leczenie. Zabieg polega na przecięciu lub zablokowaniu fragmentu nerwu współczulnego (T2–T3), który odpowiada za nadmierną potliwość skóry głowy i twarzy. Poprawa u ok. 80% pacjentów.

📌 Przeczytaj także: Menopauza a tycie – co jeść, by nie przybrać na wadze?

Nadmierna potliwość twarzy – domowe sposoby

Nadmierna potliwość twarzy, jeśli nie wynika z choroby lub predyspozycji genetycznych, najczęściej nasila się pod wpływem stresu, wysokiej temperatury, wysiłku czy otyłości. Domowe sposoby leczenia nadpotliwości nie będą leczyły problemu, ale mogą stanowić codzienne wsparcie dla terapii. 

Należy dążyć do utrzymywania chłodnego i dobrze wentylowanego otoczenia, unikając przegrzania, które nasila potliwość. W diecie rekomenduje się ograniczenie silnych stymulantów, takich jak kofeina, alkohol oraz pikantne przyprawy. Regularne stosowanie technik relaksacyjnych, takich jak głębokie oddychanie, medytacja czy joga, pomaga obniżyć ogólny poziom reaktywności na stres. W sytuacjach awaryjnych ulgę mogą przynieść małe, przenośne wentylatory oraz chusteczki absorbujące pot, które pomagają utrzymać twarz w suchości bez nadmiernego tarcia. Pamiętajmy, że te metody stanowią uzupełnienie leczenia.

Dr n.med. Iwona Chromik